29 آبان 1404 0 11 مقاله .
استفراغ خونی (Hematemesis) و اقدامات پیش‌بیمارستانی
استفراغ خونی یا هماتمز خروج خون تازه یا هضم‌شده از دهان همراه با استفراغ است و یکی از مهم‌ترین اورژانس‌های گوارشی محسوب می‌شود. این علامت معمولاً نشانه خون‌ریزی دستگاه گوارش فوقانی بوده و می‌تواند از یک خون‌ریزی خفیف تا یک وضعیت تهدیدکننده حیات متغیر باشد. سرعت ارزیابی و شروع درمان نقش حیاتی در کاهش مرگ‌ومیر دارد؛ به‌ویژه در سیستم EMS.
ظاهر خون و اهمیت تشخیص اولیه
۱. خون روشن (Fresh blood)
رنگ قرمز روشن و معمولاً حجم زیاد
نشانه خون‌ریزی فعال و شدید
شایع در واریس مری یا پارگی مالوری–ویس
۲. خون تیره شبیه تفاله قهوه (Coffee-ground)
خون با اسید معده واکنش داده
خون‌ریزی کم‌سرعت‌تر یا قدیمی‌تر
شایع در زخم معده، زخم دوازدهه، گاستریت
علل شایع استفراغ خونی
۱. مری
واریس مری (شایع‌ترین علت کشنده) – مرتبط با سیروز کبدی
پارگی مالوری–ویس – بعد از استفراغ شدید یا مصرف الکل
۲. معده
زخم معده (Peptic ulcer)
گاستریت حاد یا مزمن
۳. دوازدهه
زخم دوازدهه – درد اپی‌گاستر که با غذا بهتر می‌شود
۴. سایر علل
تومورها
اختلالات انعقادی
مصرف NSAID یا ضدانعقادها
خون‌ریزی ناشی از بلع خون بینی (نادر)
ارزیابی و تشخیص بالینی (بیمارستان)
۱. ارزیابی اولیه (ABC)
A: خطر آسپیراسیون و انسداد
B: بررسی SpO₂، تنگی نفس، تاکی‌پنه
C: فشار خون، نبض، علائم شوک
۲. شرح حال
شروع، مقدار خون، دفعات
سابقه زخم، بیماری کبدی
داروها: NSAID، آنتی‌کوآگولانت‌ها
مصرف الکل
۳. آزمایش‌ها
CBC، هموگلوبین
PT/INR
BUN/Cr
گروه خونی و کراس‌مچ
۴. روش استاندارد تشخیصی
اندوسکوپی فوقانی (EGD)
درمان بیمارستانی
۱. احیا و تثبیت
دو رگ محیطی
مایع‌درمانی هدفمند
اکسیژن در صورت نیاز
۲. داروها
PPI وریدی (پانتوپرازول)
اوکتریوتاید در شک به واریس مری
آنتی‌بیوتیک در بیماران سیروتیک
۳. اندوسکوپی درمانی
باندینگ واریس
تزریق اپی‌نفرین
کوآگولاسیون
کلیپ هموستاتیک
۴. در موارد کنترل‌نشدنی
بالون تامسون–بلیک‌مور
TIPS
جراحی
اقدامات پیش‌بیمارستانی (EMS) در استفراغ خونی
این بخش برای تکنسین‌های اورژانس پیش‌بیمارستانی بسیار حیاتی است، زیرا کیفیت اقدامات اولیه تأثیر مستقیم در بقای بیمار دارد.
۱. ارزیابی صحنه
تضمین ایمنی محیط
استفاده از PPE
بررسی علائم تروما یا خون‌ریزی شدید
۲. ارزیابی اولیه (Primary Survey)
A – راه هوایی (Airway)
وضعیت نیمه‌نشسته یا پهلو برای جلوگیری از آسپیراسیون
ساکشن فعال و آماده
کاهش سطح هوشیاری
آماده‌سازی برای مدیریت پیشرفته راه هوایی
B – تنفس
اکسیژن‌تراپی در صورت کاهش اشباع
توجه به الگوهای تنفسی غیرطبیعی
C – گردش خون
بررسی نبض، BP، پوست، پرشدگی مویرگی
شناسایی شوک هیپوولمیک:
تاکی‌کاردی
هیپوتانسیون
سردی اندام‌ها
کاهش سطح هوشیاری
۳. رگ‌گیری و احیا
دو رگ با آنژیوکت سبز یا صورتی
تزریق کریستالوئید:
در بیمار پایدار : آهسته
در شوک : بولوس‌های کوچک 250–500 میلی‌لیتری
توجه: پرهیز از مایع‌درمانی شدید در واریس مری (خطر افزایش فشار پورت)
۴. داروها در پیش‌بیمارستان
(بسته به پروتکل ناحیه)
اوکتریوتاید در بیماران مشکوک به واریس (اگر موجود باشد)
PPI وریدی در برخی سامانه‌ها
آنتی‌امتیک‌ها مثل اندانسترون (احتیاط در انسداد و آسپیراسیون)
۵. اقدامات پایشی
مونیتورینگ قلبی
SpO₂، فشار خون، HR
ارزیابی مداوم سطح هوشیاری (GCS)
پیشگیری از هیپوترمی
۶. ممنوعیت‌ها در EMS
❌ القای استفراغ
❌ خوراندن آب، شیر یا نوشیدنی
❌ NG-tube
❌ داروهای خوراکی
❌ تأخیر غیرضروری در انتقال
۷. انتقال بیمار
انتقال سریع به مراکزی که اندوسکوپی 24 ساعته دارند
گزارش به بیمارستان:
وضعیت همودینامیک
میزان خون‌ریزی
سابقه بیماری کبدی/زخم
اقدامات انجام‌شده
نیاز احتمالی به خون
عوارض احتمالی
شوک هیپوولمیک
آسپیراسیون
نارسایی ارگان‌ها
عود خون‌ریزی طی ۷۲ ساعت اول
مرگ‌ومیر بالا در واریس مری
جمع بندی
استفراغ خونی یک اورژانس تهدیدکننده حیات است که نیازمند تشخیص سریع، حمایت ABC، مدیریت راه هوایی و انتقال به‌موقع می‌باشد. تکنسین‌های EMS نقش اساسی در کاهش مرگ‌ومیر دارند. درمان بیمارستانی شامل احیا، داروهای هدفمند و اندوسکوپی درمانی است. شناخت سریع علل و انجام اقدامات صحیح پیش از رسیدن به بیمارستان می‌تواند جان بیمار را نجات دهد.