15 آبان 1404 0 72 مقاله .
اهمیت اسکراب و ضدعفونی تجهیزات و آمبولانس در اورژانس پیش‌بیمارستانی
راهنمای جامع آموزشی برای پرسنل اورژانس ۱۱۵
مقدمه: چرا اسکراب حیاتی است؟
در اورژانس پیش‌بیمارستانی، آمبولانس و تجهیزات پزشکی به‌عنوان محیط پرخطر عفونی شناخته می‌شوند. هر مأموریت ممکن است با بیمارانی همراه باشد که حامل پاتوژن‌هایی مانند ویروس‌های هپاتیت B، هپاتیت C و ایدز (HIV) ، SARS-CoV-2، باکتری‌های MRSA، کلبسیلا، سودوموناس، کلستریدیوم دیفیسیل و همچنین قارچ‌ها و انگل‌ها هستند.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، بیش از ۳۰ درصد عفونت‌های بیمارستانی از طریق تجهیزات و سطوح آلوده منتقل می‌شوند. در ایران نیز، دستورالعمل وزارت بهداشت (ویرایش ۱۴۰۳) تأکید دارد که اسکراب پس از هر مأموریت اجباری است — حتی در مأموریت‌های غیرعفونی.
هدف اصلی شکستن زنجیره انتقال عفونت (Chain of Infection) در سه مرحله است:
۱. حذف آلودگی فیزیکی (تمیز کردن)
۲. کشتن میکروارگانیسم‌ها (گندزدایی)
۳. جلوگیری از رشد مجدد (حفاظت طولانی‌مدت)
مواد و تجهیزات مورد نیاز (مطابق با مرکز)
قبل از شروع، مواد زیر را آماده کنید:
الکل ۷۰%: برای سطوح، دست‌ها و تجهیزات غیرحیاتی – اثر سریع بر ویروس‌ها و باکتری‌ها.
هیپوکلریت سدیم (وایتکس): برای خون، ترشحات و سطوح آلوده.
نانوسیل (نانوذرات نقره): ضدعفونی‌کننده پیشرفته برای سطوح، تجهیزات و مه‌پاشی – اثر طولانی‌مدت تا ۷۲ ساعت.
آب و صابون معمولی: برای تمیز کردن اولیه.
پارچه میکروفایبر: برای پاک کردن بدون پرز و قابل شستشو در ۹۰ درجه.
دستکش نیتریل ضخیم: برای حفاظت دست و تعویض پس از هر بیمار.
رقیق‌سازی عملی
الکل ۷۰%: ۷۵۰ میلی‌لیتر الکل ۹۶% + ۲۵۰ میلی‌لیتر آب جوشیده سردشده.
هیپوکلریت ۱:۱۰: ۱۰۰ سی‌سی وایتکس ۵% + ۹۰۰ سی‌سی آب.(برای آلودگی مستقیم)
هیپوکلریت ۱:۵۰: ۲۰ سی‌سی وایتکس + ۹۸۰ سی‌سی آب.(برای سطوح آلوده)
نانوسیل: طبق برچسب کارخانه (معمولاً ۱۰ میلی‌لیتر در ۱ لیتر آب برای اسپری یا استفاده از اسپری آماده)
نکته طلایی: محلول‌ها را روزانه تازه کنید. هیپوکلریت پس از ۲۴ ساعت قدرت خود را از دست می‌دهد.
مراحل اسکراب تجهیزات پزشکی (با جزئیات عملی)
۱. تمیز کردن اولیه
تجهیزات را خارج از آمبولانس ببرید. خون و ترشحات را با پارچه آغشته به هیپوکلریت جاذب جمع کنید (نه پاشیدن آب). شستشو با آب و صابون انجام دهید و از برس نرم برای شیارها استفاده کنید. هشدار: از واترجت پرهیز کنید تا آئروسل پخش نشود.
۲. گندزدایی
برای آلودگی خونی یا ترشحات: غوطه‌وری یا اسپری با هیپوکلریت ۱:۱۰ به مدت ۱۰ دقیقه.
برای سطوح خشک: پارچه آغشته به الکل ۷۰% به مدت ۳۰ ثانیه.
برای تجهیزات حساس (الکترونیک): اسپری نانوسیل و خشک شدن طبیعی به مدت ۵ دقیقه.
برای لوله‌های ساکشن: غوطه‌وری در هیپوکلریت ۱:۵۰ به مدت ۲۰ دقیقه.
۳. خشک کردن و حفاظت
خشک کردن در هوای آزاد یا با فن صنعتی (نه دستمال کاغذی). نانوسیل لایه نانویی باقی می‌گذارد و تا ۷۲ ساعت محافظت می‌کند. برچسب تاریخ روی تجهیزات بزنید: مثلاً «اسکراب: ۱۴۰۴/۰۸/۱۲ – نانوسیل».
۴. ذخیره‌سازی
تجهیزات را در کابینت خشک و بسته نگهداری کنید.
تجهیزات تمیز و کثیف را با رنگ جدا کنید (سبز = تمیز، قرمز = کثیف).
مراحل اسکراب آمبولانس
فاز ۱: آماده‌سازی (۵ دقیقه)
پارک در محل شیب‌دار (جریان آب به بیرون)، خاموش کردن سیستم تهویه، خروج تمام تجهیزات قابل حمل، پوشیدن PPE کامل: گان، عینک، ماسک N95، چکمه.
فاز ۲: دفع پسماند (۳ دقیقه)
کیسه زرد برای ملحفه، دستکش، سرنگ؛ سیفتی باکس برای سرسوزن. هرگز در فاضلاب شهری نریزید.
فاز ۳: تمیز کردن فیزیکی (۱۰ دقیقه)
کف را با شستشو و برس و آب + صابون تمیز کنید. دیواره‌ها را از بالا به پایین با پارچه مرطوب پاک کنید. برانکارد را جدا کرده و روکش آن را با هیپوکلریت ۱:۱۰ ضدعفونی کنید.
فاز ۴: گندزدایی شیمیایی (۱۵ دقیقه)
اسپری هیپوکلریت ۱:۵۰ روی سطوح آلوده، یا مه‌پاشی نانوسیل به مدت ۵ دقیقه تماس، پاک کردن با الکل ۷۰% روی دسته‌ها، مانیتور و اکسیژن، تهویه ۱۰ دقیقه با درب باز.
فاز ۵: نهایی‌سازی (۵ دقیقه)
خشک کردن با پارچه میکروفایبر، چک‌لیست امضا توسط تکنسین، مثلاً «آمبولانس ۱۲۳ – اسکراب کامل – ۱۴۰۴/۰۸/۱۲».
چک‌لیست زمانی اسکراب
پس از هر بیمار: اسکراب سریع با الکل + نانوسیل توسط تکنسین ۱.
پایان شیفت: اسکراب کامل با هیپوکلریت + مه‌پاشی توسط تکنسین ۲.
هفتگی: شستشوی عمیق + تعویض فیلتر تهویه توسط سرپرست پایگاه.
نکات پیشرفته و عملیاتی
۱. مدیریت نیدل‌استیک و آسیب‌های پوستی
شستشوی ۵ دقیقه با آب و صابون، ضدعفونی با بتادین یا الکل، گزارش فوری به مسئول ایمنی، آزمایش HBV/HCV در ۴۸ ساعت.
۲. کنترل بو (Odor Control)
پس از هیپوکلریت، اسپری نانوسیل + اسانس طبیعی؛ کیسه زباله با کربن فعال.
۳. تجهیزات حساس به رطوبت
مانیتور و دفیبریلاتور: فقط الکل ۷۰% یا نانوسیل – هرگز غوطه‌وری نکنید.
۴. آموزش پرسنل جدید
کارگاه عملی ۲ ساعته شامل رقیق‌سازی، اسپری صحیح و مه‌پاشی. آزمون عملی: اسکراب آمبولانس در ۳۰ دقیقه.
۵. کنترل کیفیت (QC)
سواب میکروبی ماهانه از ۵ نقطه (دسته درب، برانکارد، مانیتور). نتیجه کمتر از ۱۰ CFU/cm² = قابل قبول.
نتیجه‌گیری و پیشنهادات اجرایی
اسکراب با الکل ۷۰%، هیپوکلریت سدیم و نانوسیل یک سه‌گانه طلایی برای مرکز شماست:
الکل برای سرعت و دسترسی، هیپوکلریت برای قدرت کشندگی، نانوسیل برای حفاظت پایدار.
الکل برای سرعت و دسترسی، هیپوکلریت برای قدرت کشندگی، نانوسیل برای حفاظت پایدار.
پیشنهادات عملی:
۱. چاپ چک‌لیست لمینت در هر آمبولانس.
۲. ثبت زمان اسکراب روی تجهیزات
۳. جعبه اسکراب استاندارد در هر پایگاه شامل ۱ لیتر الکل، ۱ لیتر هیپوکلریت، ۵۰۰ میلی‌لیتر نانوسیل و ۱۰ عدد پارچه میکروفایبر.
۴. آموزش ویدئویی ۵ دقیقه‌ای برای پرسنل.
شعار واحد کنترل عفونی مرکز:
"آمبولانس تمیز = بیمار ایمن = پرسنل سالم"